Γεννήσεις Εκτός Γάμου: Μια Παγκόσμια Κοινωνική Μεταμόρφωση
Ένα άρθρο του περιοδικού του Yale
Γεννήσεις Εκτός Γάμου: Μια Παγκόσμια Κοινωνική Μεταμόρφωση
Από τη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα, ο θεσμός του γάμου έχει αλλάξει δραστικά παγκοσμίως. Ένα από τα πλέον εντυπωσιακά και ενδεικτικά φαινόμενα αυτής της μεταμόρφωσης είναι η σταθερή και σημαντική αύξηση των γεννήσεων εκτός γάμου. Το άρθρο του YaleGlobal παρουσιάζει ένα παγκόσμιο πανόραμα αυτής της κοινωνικής αλλαγής, με εντυπωσιακά στατιστικά και επισημάνσεις για τις επιπτώσεις του φαινομένου στην κοινωνική πολιτική, την παιδική ευημερία και τη συνοχή των οικογενειακών σχέσεων.
Διεθνώς
Σύμφωνα με τα στοιχεία του άρθρου, το 2016 καταγράφηκαν περίπου 140 εκατομμύρια γεννήσεις παγκοσμίως, από τις οποίες τα 21 εκατομμύρια ήταν εκτός γάμου. Η αύξηση αυτή δεν είναι ούτε ομοιόμορφη ούτε καθολική. Αντιθέτως, παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ ηπείρων και κρατών. Για παράδειγμα, στην Κίνα, την Ινδία και πολλές αφρικανικές χώρες, το ποσοστό παραμένει χαμηλό, κάτω από 1%, κυρίως λόγω πολιτισμικών και νομικών φραγμών που αποδοκιμάζουν έντονα τη γέννηση παιδιών εκτός γάμου. Αντίθετα, στη Λατινική Αμερική, χώρες όπως η Χιλή, το Μεξικό και η Βραζιλία καταγράφουν ποσοστά άνω του 60%, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη βαθιά αλλαγή στις οικογενειακές δομές.
Στην Ευρώπη, οι αλλαγές είναι ακόμα πιο εμφανείς. Στο Βέλγιο, τη Σουηδία, τη Δανία και τη Γαλλία, οι γεννήσεις εκτός γάμου αποτελούν πλέον την πλειοψηφία. Η ευρεία αποδοχή της συγκατοίκησης ως εναλλακτική του γάμου, η οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών και η κρατική υποστήριξη προς τις ανύπαντρες μητέρες έχουν διαμορφώσει ένα νέο κοινωνικό τοπίο. Ο γάμος έχει πάψει να είναι προϋπόθεση για τη δημιουργία οικογενειακών σχέσεων γονέα παιδιού και αυτό δεν δεν συνεπάγεται κοινωνική περιθωριοποίηση.
Η εικόνα στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι επίσης χαρακτηριστική: το 40% των γεννήσεων το 2014 ήταν εκτός γάμου, με σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ εθνοτικών και κοινωνικών ομάδων. Αυτό συνδέεται με την αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών, ιδιαίτερα στις χαμηλότερες οικονομικές τάξεις, αναδεικνύοντας τις κοινωνικές ανισότητες των ΗΠΑ.
Στην Ελλάδα
Η Ελλάδα ακολούθησε με χρονική υστέρηση αυτή την τάση. Μέχρι και τη δεκαετία του 1990, το ποσοστό γεννήσεων εκτός γάμου ήταν αμελητέο, αντανακλώντας τις βαθιά ριζωμένες παραδοσιακές αντιλήψεις για την οικογένεια και τον γάμο. Ωστόσο, από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει. Το 2005, μόλις το 5% των παιδιών γεννιόταν εκτός γάμου. Μέχρι το 2016, το ποσοστό έφτασε το 9,4%, ενώ το 2021 ανήλθε στο 16,5%. Από αυτά, το 44% γεννήθηκε εντός συμφώνου συμβίωσης.
Η άνοδος των γεννήσεων εκτός γάμου δεν οφείλεται μόνο στην αποδυνάμωση του θεσμού του γάμου, αλλά και σε μια γενικότερη αλλαγή των αξιών. Η εκπαίδευση των γυναικών, η συμμετοχή τους στην εργασία, η διάδοση των μέσων αντισύλληψης και η κοινωνική νομιμοποίηση της συγκατοίκησης έχουν μετασχηματίσει τις οικογενειακές σχέσεις. Οι γυναίκες πλέον δεν χρειάζονται τον γάμο για οικονομική ή κοινωνική στήριξη, ενώ και οι άνδρες αντιμετωπίζουν συχνά την ανατροφή των παιδιών σαν να είναι και δική τους υπόθεση.
Παράλληλα, οι κυβερνήσεις καλούνται να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις αυτής της μεταβολής. Η κοινές εξίσου κοινές ευθύνες φροντίδας ματαξύ των γονέων επιβάλλουν άμεσες παρεμβάσεις. Να εισαχθεί η υποχρεωτική 50 50 ανατροφή του παιδιού από τους δύο γονείς. Ίσος χρόνος και φροντίδα και από τους δύο γονείς από την Πολιτεία, εκτός αν οι γονείς καταλλήξουν σε διαφορετική συμφωνία. Το νέο κοινωνικό τοπίο απαιτεί πολιτικές που θα σέβονται την ελευθερία των ατόμων, θα προστατεύουν τα παιδιά και θα διασφαλίζουν την ισότητα ανεξαρτήτως οικογενειακής κατάστασης.
Η αύξηση των γεννήσεων εκτός γάμου είναι αναμφίβολα μια ένδειξη κοινωνικής προόδου και απελευθέρωσης από ότι σήμερα στοιχειώνει τη γενιά που θα κάνει τα παιδιά της. Ταυτόχρονα, αποτελεί πρόκληση για τις δομές κοινωνικής πρόνοιας και τον σχεδιασμό δημογραφικών και οικογενειακών πολιτικών. Το ζητούμενο είναι πλέον η προσαρμογή νέα πραγματικότητα, με στόχο την ευημερία όλων των παιδιών η οποία ορίζεται από τον Αστικό Κώδικα ως η εξίσου ενεργός παρουσία και των δύο γονιών τους στην ανατροφή τους.
