Φροντιστική Ανδρικότητα – Caring Masculinities
Παρουσίαση: Η Θεωρία της Φροντιστικής Ανδρικότητας: Μια Νέα Προοπτική
Δείτε το Άρθρο ΕΔΩ
Η έννοια της «φροντιστικής ανδρικότητας» (Caring Masculinities) αναδεικνύεται ως μια ανερχόμενη προσέγγιση στις Κριτικές Σπουδές για τους Άνδρες και την Ανδρικότητα (CSMM). Η Karla Elliott, στο άρθρο της του έτους 2016, προτείνει ένα θεωρητικό πλαίσιο που βασίζεται στην παρατήρηση της πρακτικής. Yποστηρίζει ότι η φροντιστική ανδρικότητα συνιστά μια ανδρική ταυτότητα που απορρίπτει τη κυριαρχία και ενσωματώνει αξίες φροντίδας. Όπως τα θετικά συναισθήματα, η αλληλεξάρτηση και η ένταξη σε μία σχέση.
Η βάση αυτής της θεωρίας στηρίζεται στον φεμινισμό και στην ηθική της φροντίδας, με στόχο τη ριζική αναμόρφωση της ανδρικής ταυτότητας. Η Elliott δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην απόρριψη της κυριαρχίας ως θεμελιώδους αξίας. Εφόσον η κυριαρχία συνδέεται με τη διατήρηση έμφυλων ανισοτήτων, η απομάκρυνση από αυτήν είναι κρίσιμη για την προώθηση της ισότητας των φύλων.
Στην ιστορική αναδρομή της συμμετοχής των ανδρών στους φεμινιστικούς αγώνες, αναδεικνύεται πως, από τον 19ο αιώνα, υπήρχαν άνδρες που στήριζαν την ισότητα των φύλων. Ωστόσο, μόλις τις τελευταίες δεκαετίες αποδίδεται έμφαση στον ρόλο της φροντίδας ως βασικού άξονα αναδιαμόρφωσης της ανδρικής ταυτότητας. Ειδικά στην Ευρώπη, προγράμματα της Ε.Ε. και πρωτοβουλίες όπως το FOCUS έχουν στόχο την ενίσχυση της συμμετοχής των ανδρών στη φροντίδα και την εξισορρόπηση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής.
Η θεωρία της Elliott αξιοποιεί βασικές έννοιες των CSMM, όπως η ηγεμονική ανδρικότητα (Connell). Αυτή αναπαράγει την ανδρική υπεροχή μέσω της κυριαρχίας και της συναισθηματικής αποστασιοποίησης. Αντιθέτως, οι φροντιστικές ανδρικότητες αντιπροτείνουν μια ανδρική ταυτότητα βασισμένη σε θετικά συναισθήματα και συναισθηματική εγγύτητα. Μελέτες δείχνουν ότι οι άνδρες που συμμετέχουν ενεργά στη φροντίδα (π.χ. στην ανατροφή παιδιών) αναπτύσσουν νέες ικανότητες, όπως η ενσυναίσθηση, και απολαμβάνουν μεγαλύτερη συναισθηματική ικανοποίηση.
Η φροντίδα, κατά τη φεμινιστική θεωρία, δεν περιορίζεται στις πρακτικές παροχής βοήθειας, αλλά αφορά και τη δημιουργία δεσμών, την αμοιβαιότητα και την αναγνώριση της ανθρώπινης εξάρτησης. Η Elliott υποστηρίζει ότι οι άνδρες μπορούν να γίνουν φορείς τέτοιας φροντίδας, αρκεί να ενθαρρυνθούν μέσα από πολιτικές και κοινωνικές παρεμβάσεις. Η πράξη της φροντίδας μπορεί να αλλάξει τον άνδρα – συναισθηματικά, πολιτικά και κοινωνικά.
Επιπλέον, το άρθρο τονίζει ότι η συμμετοχή των ανδρών στη φροντίδα δεν πρέπει να ιδωθεί ως «βοήθεια στις γυναίκες», αλλά ως μια ουσιαστική παρέμβαση για την ισότητα. Η Elliott ασκεί κριτική σε παλαιότερες προσεγγίσεις που εστίαζαν είτε μόνο στις ευθύνες των ανδρών είτε μόνο στις έμφυλες διακρίσεις. Και πρεότειναν έναν συνδυασμό κριτικής ανάλυσης της εξουσίας και ανάδειξης της βίωσης συναισθημάτων.
Ένα σημαντικό σημείο της θεωρίας είναι η αναγνώριση της αλληλεξάρτησης (interdependence), ως εναλλακτικό μοντέλο της αυταρχικής αυτονομίας της ηγεμονικής ανδρικότητας. Αντί να προβάλλεται ο άνδρας ως αυτόνομο, αυτάρκες υποκείμενο, προτείνεται η κατανόηση του ως μέλους ενός δικτύου σχέσεων αμοιβαιότητας και φροντίδας.
Η Elliott προτείνει πως η πράξη της φροντίδας οδηγεί τους άνδρες να μετασχηματίσουν την αντίληψή τους για την αρρενωπότητα. Μέσα από τη φροντίδα, οι άνδρες έρχονται σε επαφή με την ευαλωτότητα και τις ανάγκες των άλλων, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την εικόνα του «σκληρού» άνδρα. Ως αποτέλεσμα, οι ανδρικές ταυτότητες μπορούν να επαναπροσδιοριστούν ως συναισθηματικά ανοιχτές, σχεσιακές και ενσυνείδητες.
Η θεωρία της φροντιστικής ανδρικότητας δεν αποτελεί πρόταση για την ανάδειξη ενός «ιδανικού άνδρα», ούτε επιδιώκει την εξιδανίκευση όλων των φροντιστικών πρακτικών. Αντιθέτως, τονίζει την ανάγκη πολιτικών ενίσχυσης της φροντίδας, όχι μόνο για λόγους ισότητας, αλλά και επειδή η φροντίδα είναι ουσιώδης για την ανθρώπινη ζωή.
Συμπεράσματα
Η Karla Elliott προτείνει ένα νέο θεωρητικό πλαίσιο που συνδυάζει τις Μελέτες της Ανδρικής Ταυτότητας με τη φεμινιστική θεωρία της φροντίδας. Η Caring Masculinity δεν βασίζονται στην κυριαρχία, αλλά στη συνεργασία, στη συναισθηματική καλλιέργεια και στην κοινωνική ευθύνη. Αυτές οι μορφές ανδρικής ταυτότητας μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση των σχέσεων φύλου, στη μείωση των έμφυλων ανισοτήτων, αλλά και στη βελτίωση της ζωής των ίδιων των ανδρών.
