Parental Time Interference
Τι είναι η παρέμβαση στον χρόνο επικοινωνίας;
Η παρέμβαση στον χρόνο ανατροφής (parenting time interference) αφορά περιπτώσεις όπου ένας γονέας εμποδίζει σκόπιμα ή έμμεσα τον άλλο από το να ασκεί τα γονικά του καθήκοντα. Το φαινόμενο καταγράφεται τόσο σε διαζευγμένους όσο και σε γονείς που διαμένουν μαζί, υπονομεύοντας τη σταθερότητα στη ζωή του παιδιού.
Μορφές παρεμπόδισης και παραδείγματα
Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες: η άμεση και η έμμεση παρέμβαση. Η άμεση περιλαμβάνει πράξεις όπως η μη παράδοση του παιδιού ή η ακύρωση των προκαθορισμένων επισκέψεων. Η έμμεση περιλαμβάνει πιο δυσδιάκριτες ενέργειες, όπως η κακή εικόνα του άλλου γονέα ή η αποθάρρυνση της επικοινωνίας.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν γονείς που ακυρώνουν προγραμματισμένες συναντήσεις χωρίς αιτία ή ενθαρρύνουν το παιδί να απορρίπτει τον άλλο. Αυτές οι πράξεις επηρεάζουν τη συναισθηματική σταθερότητα του παιδιού και οδηγούν σε γονική αποξένωση.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Η ελληνική νομοθεσία, ιδιαίτερα μετά τις πρόσφατες αλλαγές στον Αστικό Κώδικα, προωθεί τη συνεπιμέλεια και την ισότιμη συμμετοχή και των δύο γονέων. Παρόλα αυτά, η πρακτική εφαρμογή υστερεί.
Συχνά, δικαστικές αποφάσεις για επικοινωνία παραβιάζονται χωρίς κυρώσεις. Ο γονέας που επηρεάζεται, συχνά χρειάζεται να απευθυνθεί εκ νέου στο δικαστήριο – ατελέσφορα – για την επιβολή της απόφασης.
Νομολογιακή προσέγγιση και διεθνές πλαίσιο
Η Σύμβαση της Χάγης (1980) και το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ κατοχυρώνουν το δικαίωμα του παιδιού στην οικογενειακή ζωή. Η απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Anagnostakis v. Greece τονίζει τη σημασία της κρατικής ευθύνης στην υλοποίηση των αποφάσεων επικοινωνίας. Πρόσφατη απόφαση Tzioumaka v. Greece.
Σε χώρες όπως ο Καναδάς ή η Σουηδία, εφαρμόζονται σαφέστερες διαδικασίες ελέγχου και κυρώσεων. Τα δικαστήρια δίνουν έμφαση στη συνεργασία και την ψυχική υγεία του παιδιού, περιορίζοντας φαινόμενα αποξένωσης.
Ψυχολογικές επιπτώσεις
Η γονική αποξένωση θεωρείται επιβλαβής, κακοποίηση. Η απόρριψη του γονέα από το παιδί προκαλεί εσωτερικές συγκρούσεις, άγχος και μακροχρόνια συναισθηματικά τραύματα. Ερευνητές όπως η Joan Meier και η Linda Neilson αναδεικνύουν τη σύνδεση μεταξύ νομικών αποφάσεων και της ευημερίας των παιδιών.
Έρευνες του Karolinska Institute δείχνουν πως τα παιδιά που έχουν επαφή με αμφότερους τους γονείς αναπτύσσονται πιο ομαλά κοινωνικά και συναισθηματικά.
Προτάσεις για πρόληψη και λύσεις
Για την πρόληψη των περιστατικών παρεμπόδισης, απαιτείται:
- Νομική αυστηρότητα και σαφείς κυρώσεις
- Εφαρμογή των αποφάσεων χωρίς καθυστέρηση
- Συμβουλευτική υποστήριξη των γονέων
- Δικαστική εποπτεία για την τήρηση των συμφωνιών
Επιπλέον, κρίνεται σκόπιμο να εκπαιδεύονται δικαστές, κοινωνικοί λειτουργοί και γονείς στην αναγνώριση της έμμεσης παρεμπόδισης, η οποία δεν είναι πάντοτε εμφανής.
Συμπεράσματα
Η παρέμβαση στον γονεϊκό χρόνο δεν είναι μόνο νομική παραβίαση αλλά και κοινωνικό πρόβλημα. Απαιτείται κοινή προσπάθεια πολιτείας, δικαστών και γονέων ώστε να προασπιστεί το δικαίωμα του παιδιού και να διασφαλιστεί η συναισθηματική του ευημερία.
Ορισμοί
Ο όρος “parenting time interference” (παρεμπόδιση χρόνου γονικής φροντίδας ή παρεμπόδιση επικοινωνίας) αναφέρεται στις περιπτώσεις όπου ένας γονέας παρεμποδίζει τον άλλο από το να ασκήσει το δικαίωμά του να περνά χρόνο με το παιδί, όπως αυτό έχει καθοριστεί με δικαστική απόφαση ή συμφωνία επιμέλειας/επικοινωνίας.
Βασικά είδη:
- Άμεση παρεμπόδιση (direct interference) – περιλαμβάνει σαφείς ενέργειες όπως:
- Ο γονέας δεν παραδίδει το παιδί στον άλλο στον προκαθορισμένο χρόνο.
- Ακυρώνει ή καθυστερεί επισκέψεις χωρίς λόγο.
- Παίρνει το παιδί χωρίς συναίνεση ή το κρατά παραπάνω από το συμφωνημένο.
- Έμμεση παρεμπόδιση (indirect interference) – πιο ύπουλη μορφή, π.χ.:
- Ο ένας γονέας μιλάει αρνητικά για τον άλλον μπροστά στο παιδί.
- Παρεμποδίζει την επικοινωνία του παιδιού με τον άλλο (π.χ. τηλεφωνήματα, βιντεοκλήσεις).
- Δημιουργεί συναισθηματικά εμπόδια στο παιδί ώστε να μη θέλει να δει τον άλλο γονέα.
Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη σχέση του παιδιού με τον αποξενωμένο γονέα και να θεωρηθεί ακόμη και γονική αποξένωση (parental alienation), αν είναι συστηματική και έντονη.
🇬🇷 Νομολογία στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, το ζήτημα της παρεμπόδισης επικοινωνίας αντιμετωπίζεται κυρίως μέσω του Αστικού Κώδικα ο οποίος μετά το 2021 εισήγαγε την έννοια της σκοινής γονικής μέριμνας επιμέλειας και φροντίδας και καθιέρωσε την ισότιμη συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή του παιδιού. Έρευνα που εξετάζει αποφάσεις ελληνικών δικαστηρίων σχετικά με την αποτροπή επικοινωνίας μεταξύ γονέα και παιδιού αναδεικνύει τη σημασία της διατήρησης της σχέσης αυτής για την ευημερία του παιδιού. PMC
🌍 Διεθνής Νομολογία
Σε διεθνές επίπεδο, η Σύμβαση της Χάγης του 1980 για τις αστικές πτυχές της διεθνούς απαγωγής παιδιών αντιμετωπίζει περιπτώσεις όπου ένας γονέας μεταφέρει ή κρατά το παιδί σε άλλη χώρα χωρίς τη συναίνεση του άλλου γονέα. Η υπόθεση Abbott v. Abbott (2010) στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αναγνώρισε ότι το δικαίωμα ενός γονέα να εμποδίζει την απομάκρυνση του παιδιού από τη χώρα κατοικίας του συνιστά “δικαίωμα επιμέλειας” σύμφωνα με τη Σύμβαση. Wikipedia
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), μέσω του Άρθρου 8, προστατεύει το δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής. Η υπόθεση TZIOUMAKA v. GREECE στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αφορούσε τη μη εκτέλεση εθνικών αποφάσεων που ανέθεταν την επιμέλεια των παιδιών στη μητέρα, υπογραμμίζοντας την υποχρέωση των κρατών να διασφαλίζουν την εφαρμογή τέτοιων αποφάσεων. HUDOC
📚 Βιβλιογραφία
- Linda Neilson, Parental Alienation Empirical Analysis: Child Best Interests or Parental Rights? – Αναλύει κριτικά την έννοια της γονικής αποξένωσης και τη χρήση της σε υποθέσεις επιμέλειας. fredacentre.com
- Malin Bergström & Emma Fransson, ερευνητές στο Karolinska Institute, έχουν δημοσιεύσει μελέτες που δείχνουν ότι τα παιδιά που ζουν με κοινή επιμέλεια έχουν καλύτερα αποτελέσματα στην ψυχική και σωματική τους υγεία. Wikipedia+1Wikipedia+1
- Joan Meier, A Historical Perspective on Parental Alienation Syndrome and Parental Alienation – Εξετάζει την ιστορική εξέλιξη και τις επιπτώσεις της έννοιας της γονικής αποξένωσης. fredacentre.com
