Η αρχή και το μέλλον : ο νόμος 50/50 στο Κεντάκυ

Εισαγωγή

Το 2018, η Πολιτεία του Κεντάκυ στις Ηνωμένες Πολιτείες έγινε η πρώτη που θέσπισε νομοθεσία με κατά τεκμήριο 50/50 στην ανατροφή και στον χρόνο ανατροφής των παιδιών. Η καινοτομία αυτή προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον διεθνώς, καθώς επηρέασε όχι μόνο τη δικαστική πρακτική αλλά και τις κοινωνικές ισορροπίες γύρω από τον γάμο, το διαζύγιο και τη γονική μέριμνα.

Στο βίντεο “Moms can’t cash out anymore — Divorce rates crash after 50/50 custody law” παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα αυτής της νομοθεσίας, με ιδιαίτερη έμφαση στη μείωση των διαζυγίων και στη δίκαιη μεταχείριση των γονέων.

Τα βασικά ευρήματα που παρουσιάζονται στο βίντεο

1. Μείωση των διαζυγίων

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο που τονίζεται είναι ότι τα ποσοστά διαζυγίων στο Κεντάκυ μειώθηκαν αισθητά μετά την εφαρμογή του νόμου. Σύμφωνα με την ανάλυση, όταν οι γονείς γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι η επιμέλεια θα μοιραστεί ισότιμα, η απόφαση για διαζύγιο δεν συνοδεύεται από προσδοκίες μονομερούς κέρδους. Αυτό λειτουργεί αποτρεπτικά σε περιπτώσεις όπου το διαζύγιο θεωρούνταν μέσο οικονομικού ή κοινωνικού πλεονεκτήματος.

2. Τέλος στο “cash out”

Στο παρελθόν, ο γονέας που λάμβανε την αποκλειστική επιμέλεια μπορούσε να εξασφαλίσει υψηλή διατροφή, περισσότερη στήριξη από το κράτος και αποκλειστικό έλεγχο στις αποφάσεις για το παιδί. Με την 50/50 κατανομή, και οι δύο γονείς έχουν ίσο χρόνο και ευθύνες, άρα οι δυνατότητες για “κερδοσκοπίας” μέσω της επιμέλειας περιορίζονται. Αυτό οδηγεί σε πιο ισορροπημένες οικονομικές ρυθμίσεις.

3. Ισότητα μεταξύ μητέρων και πατέρων

Η νέα νομοθεσία αντιμετωπίζει τους γονείς ως ίσους. Στις ΗΠΑ, όπως και στην Ευρώπη, οι πατέρες συχνά θεωρούσαν ότι υστερούσαν νομικά και κοινωνικά σε σχέση με τις μητέρες. Το Κεντάκυ καθιέρωσε ότι το τεκμήριο 50/50 για όλους, εκτός αν αποδεδειγμένα συντρέχει λόγος εξαίρεσης. Έτσι, οι πατέρες αποκτούν ουσιαστικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των παιδιών.

4. Μείωση συγκρούσεων

Το βίντεο υπογραμμίζει ότι με την ίση κατανομή χρόνου, οι δικαστικές διαμάχες για την επιμέλεια μειώνονται. Όταν το σημείο εκκίνησης είναι ξεκάθαρο και δίκαιο, οι γονείς έχουν μικρότερο κίνητρο να μάχονται. Αντίθετα, επικεντρώνονται στη συνεργασία και στην εξεύρεση πρακτικών λύσεων για το παιδί.

5. Σταθερότητα για τα παιδιά

Η ψυχολογική διάσταση είναι κρίσιμη. Τα παιδιά επωφελούνται από τη σταθερότητα και από την παρουσία και των δύο γονέων. Ο νόμος απαιτεί ότι ακόμη και αν δεν εφαρμοστεί ακριβώς 50/50, το πρόγραμμα πρέπει να «μεγιστοποιεί τον χρόνο» που περνά το παιδί με κάθε γονέα, εξασφαλίζοντας την ευημερία του.

Νομικό πλαίσιο στο Κεντάκυ

Ο νόμος του Κεντάκυ (KRS 403.270) προβλέπει ότι:

• Υπάρχει μαχητό τεκμήριο (rebuttable presumption) ότι η κοινή ανατροφή και η ίση κατανομή χρόνου είναι προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.
• Προβλέπεται εξαίρεση όταν αποδεδειγμένα υπάρχει ιστορικό ενδοοικογενειακής βίας ή διαταγή προστασίας.
• Αν δεν εφαρμοστεί το 50/50, το δικαστήριο πρέπει να αιτιολογήσει εμπεριστατωμένα και να διατάξει ένα πρόγραμμα που να μεγιστοποιεί τον χρόνο του παιδιού με κάθε γονέα.
• Στον υπολογισμό της διατροφής προβλέπεται πίστωση (“shared parenting time credit”) όταν ένας γονέας συμμετέχει στην ανατροφή του παιδιού για 73-88 ημέρες τον χρόνο.

Σύγκριση με την Ευρώπη

Στην Ευρώπη, η κατάσταση διαφέρει σημαντικά:

• Οι Σκανδιναβικές χώρες (Σουηδία, Νορβηγία) εφαρμόζουν στην πράξη ίση κατανομή, με υψηλά ποσοστά κοινής ανατροφής.
• Στη Γαλλία και στο Βέλγιο, η εναλλασσόμενη κατοικία είναι αναγνωρισμένη και αρκετά διαδεδομένη.
• Στην Ελλάδα, μετά το 2021, θεσπίστηκε ελάχιστος χρόνος 1/3 για τον γονέα με τον οποίο το παιδί δεν διαμένει. Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή παραμένει περιορισμένη.

Σε σχέση με την Ευρώπη, το Κεντάκυ ξεχωρίζει γιατί έθεσε ρητά τεκμήριο 50/50 και το στήριξε με υποχρέωση αιτιολόγησης τυχόν απόκλισης.

Συμπέρασμα

Η νομοθεσία 50/50 στο Κεντάκυ αποτελεί παράδειγμα τολμηρής μεταρρύθμισης με κοινωνικές και νομικές συνέπειες. Μείωσε τα διαζύγια, περιόρισε τις δικαστικές συγκρούσεις, ενίσχυσε την ισότητα και πρόσφερε στα παιδιά σταθερότητα. Παρά τις κριτικές ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις περιπτώσεις, η εμπειρία δείχνει ότι το μοντέλο αυτό μπορεί να αποτελέσει οδηγό και για άλλες πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και για χώρες της Ευρώπης που αναζητούν λύσεις στο ζήτημα της ανατροφής παιδιών αλλά κυρίως της κατακρήμνισης των γεννήσεων.

Το μέλλον : δεν αφορά τα διαζύγια, αφορά πρώτα και κύρια την αύξηση των γεννήσεων και το μέλλον των κοινωνιών.