Equal sharing of caring responsibilities of child
Ο όρος equal sharing of caring responsibilities of a child (εξίσου κατανομή των ευθυνών φροντίδας ενός παιδιού) αναφέρεται στην ισόχρονη συμμετοχή και των δύο γονέων στη φροντίδα, ανατροφή και υποστήριξη του παιδιού, τόσο πρακτικά όσο και συναισθηματικά.
Συγκεκριμένα περιλαμβάνει:
- Ισόχρονη συμμετοχή: Οι δύο γονείς περνούν συγκρίσιμο χρόνο με το παιδί — όχι απαραίτητα ακριβώς 50/50, αλλά με τρόπο που να μη δημιουργείται ασύμμετρη σχέση.
- Ισότιμη ανάληψη ευθυνών:
- Φροντίδα (π.χ. διατροφή, ύπνος, υγεία).
- Εκπαίδευση (επικοινωνία με σχολείο, βοήθεια στα μαθήματα).
- Συναισθηματική υποστήριξη και διαπαιδαγώγηση.
- Κοινή λήψη αποφάσεων: Και οι δύο γονείς συμμετέχουν ενεργά σε κρίσιμες αποφάσεις για το παιδί (εκπαίδευση, υγεία, θρησκεία κ.λπ.).
Σημασία:
- Προάγει τη συναισθηματική ισορροπία του παιδιού, αφού εξασφαλίζει την ανατροφή του και από τους δύο γονείς.
- Ενισχύει την κοινωνική ισότητα των φύλων, ειδικά όταν αμφισβητούνται στερεότυπα που θέλουν τον έναν γονέα (συνήθως τη μητέρα) ως τον βασικό φροντιστή.
Νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα:
Ο Αστικός Κώδικας μετά το Ν. 4800/2021 επιβάλλει τη διατήρηση της κοινής γονικής μέριμνας επιμέλειας και φροντίδας (συνεπιμέλεια) μετά από διαζύγιο ή διάσταση, θεσπίζοντας κατ’ αρχήν την κατά ίσα χρονικά διαστήματα επικοινωνία του παιδιού με κάθε γονέα, εφόσον αυτό εξυπηρετεί το συμφέρον του παιδιού.
Που δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το 1/3 του συνολικού χρόνου του παιδιού με κάθε γονέα.
Διεθνές πλαίσιο:
- Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Άρθρο 9 και 18) επιβάλλει στα κράτη την υποχρέωση να διασφαλίζουν ότι και οι δύο γονείς έχουν κοινή ευθύνη για την ανατροφή και εξέλιξη του παιδιού.
- Η Οδηγία Ε.Ε. 2019/1158 σχετικά με την Γονική Άδεια και την Άδεια Πατρότητας στον Πατέρα επιβάλει ως κοινωνικό δικαίωμα την equal sharing of caring responsibilities (εξίσου κατανομή των ευθυνών φροντίδας του παιδιού) και την υποστήριξη των γονέων από το Κράτος.
- Πολλές σκανδιναβικές χώρες εφαρμόζουν μοντέλα shared parenting (κοινή ανατροφή), ακόμα και σε περιπτώσεις διαζυγίου.
Σύγκριση μεταξύ της ελληνικής και της διεθνούς πρακτικής
🇬🇷 Ελλάδα – Ισότιμη φροντίδα στην πράξη
Νομικό Πλαίσιο
- Αστικός Κώδικας μετά το νόμο 4800/2021 επιβάλλει τη διατήρηση της κοινής γονικής μέριμνας επιμέλειας και φροντίδας (συνεπιμέλεια) μετά από διαζύγιο ή διάσταση.
- Η επικοινωνία δεν θεωρείται πλέον προνόμιο, αλλά δικαίωμα και υποχρέωση του γονέα, και ταυτόχρονα δικαίωμα του παιδιού.
- Το παιδί διαμένει συνήθως με τον έναν γονέα, με τον άλλο να έχει εκτεταμένο χρόνο επικοινωνίας (τουλάχιστον το 1/3, κατά το νόμο).
Εφαρμογή στη Πράξη
Διεθνής Πρακτική – Παραδείγματα από άλλες χώρες
🇸🇪 Σουηδία
- Shared physical custody εφαρμόζεται ακόμα και χωρίς επίσημη συμφωνία – θεωρείται κοινωνικά και θεσμικά αυτονόητο.
- Τα παιδιά ζουν εναλλάξ και ισόχρονα και με τους δύο γονείς.
- Το κράτος προσφέρει υποδομές (π.χ. μετακινήσεις, οικονομική στήριξη) για να διευκολύνει την κοινή ανατροφή.
🇨🇦 Καναδάς
- Το οικογενειακό δίκαιο ενθαρρύνει ρητά την ισότιμη κατανομή της φροντίδας, εκτός αν υπάρχουν λόγοι περιορισμού της.
- Το νέο νομοθετικό πλαίσιο του 2021 (Bill C-78) αντικαθιστά τον όρο “επιμέλεια” με “γονικές ευθύνες” (parenting responsibilities), προάγοντας τη συνεργασία.
🇦🇺 Αυστραλία
- Ο Family Law Act ενθαρρύνει equal shared parental responsibility, αλλά όχι απαραίτητα ισόχρονη διαμονή.
- Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή εξαρτάται από την περίπτωση και το συμφέρον του παιδιού.
🇫🇷 Γαλλία
- Η “garde alternée” (εναλλασσόμενη κατοικία) εφαρμόζεται συχνότερα τα τελευταία χρόνια, κυρίως όταν υπάρχει συναίνεση των γονέων.
- Όλο και περισσότερες δικαστικές αποφάσεις καθιερώνουν εναλλασσόμενη διαμονή 1 εβδομάδα/1 εβδομάδα.
Συγκριτικός Πίνακας
| Ζήτημα | Ελλάδα | Σκανδιναβία / Καναδάς / Γαλλία |
| Νομική Κατοχύρωση | Ναι, από το 2021 | Ναι, πιο ώριμη και διαδεδομένη |
| Ισόχρονη διαμονή (50/50) | Σπάνια στην πράξη | Πολύ πιο συχνή |
| Κοινωνική αποδοχή | Μερική, με εμπόδια | Υψηλή |
| Υποστήριξη από το κράτος | Περιορισμένη | Πρακτική, οικονομική, οργανωμένη |
| Νομολογία | Προσεκτική, φοβική για σύγκρουση | Ενθαρρυντική προς την ισότητα |
🇬🇷 Ελλάδα
- Νομική Κατοχύρωση (4/5): Ο Α.Κ. μετά το 2021 επιβάλει την κοινή επιμέλεια και φροντίδα και 1/3 χρόνου.
- Πρακτική Εφαρμογή (2/5): Δικαστήρια διστάζουν να εφαρμόσουν 50/50 χρόνο. Κυριαρχεί ακόμα το μοντέλο «ο ένας γονέας φροντιστής».
- Κοινωνική Αποδοχή (3/5): Σταδιακή αλλαγή, αλλά υπάρχουν κοινωνικά στερεότυπα.
- Υποστήριξη από Κράτος (2/5): Έλλειψη μηχανισμών υποστήριξης.
- Νομολογία (3/5): Συντηρητική προσέγγιση για «σταθερότητα κατοικίας» με τη μητέρα.
🇸🇪 Σουηδία
- Νομική Κατοχύρωση (5/5): Το κράτος προάγει τη συνεπιμέλεια από τη γέννηση.
- Πρακτική Εφαρμογή (5/5): Τα παιδιά περνούν εναλλασσόμενες εβδομάδες και με τους δύο γονείς.
- Κοινωνική Αποδοχή (5/5): Πολύ υψηλή. Η φροντίδα παιδιών θεωρείται κοινή ευθύνη φύλων.
- Υποστήριξη από Κράτος (5/5): Γονικές άδειες, επιδόματα, υπηρεσίες κοινής ανατροφής.
- Νομολογία (5/5): Τα δικαστήρια στηρίζουν ρητά την εναλλασσόμενη φροντίδα.
🇨🇦 Καναδάς
- Νομική Κατοχύρωση (5/5): Οι αλλαγές του 2021 τονίζουν τις «γονικές ευθύνες» (όχι επιμέλεια).
- Πρακτική Εφαρμογή (4/5): Υψηλή εφαρμογή shared parenting, κυρίως μέσω συναινετικών ρυθμίσεων.
- Κοινωνική Αποδοχή (4/5): Σε άνοδο, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές.
- Υποστήριξη από Κράτος (4/5): Διαμεσολάβηση, εκπαιδευτικά προγράμματα.
- Νομολογία (4/5): Θετική προς τη συνεργατική ανατροφή, αλλά όχι τόσο τολμηρή όσο στη Σουηδία.
🇦🇺 Αυστραλία
- Νομική Κατοχύρωση (5/5): Equal shared parental responsibility από τον Family Law Act.
- Πρακτική Εφαρμογή (3/5): Η ισόχρονη διαμονή εξαρτάται από τις συνθήκες, όχι δεδομένη.
- Κοινωνική Αποδοχή (4/5): Αποδοχή αυξάνεται αλλά υπάρχουν ακόμα πολιτισμικές αποκλίσεις.
- Υποστήριξη από Κράτος (3/5): Υπάρχουν υπηρεσίες, αλλά είναι αποσπασματικές.
- Νομολογία (3/5): Κάνει διάκριση ανάμεσα στην κοινή ευθύνη και στον κοινό χρόνο.
🇫🇷 Γαλλία
- Νομική Κατοχύρωση (5/5): Η εναλλασσόμενη κατοικία αναγνωρίζεται από το 2002.
- Πρακτική Εφαρμογή (4/5): Αυξάνεται η χρήση της «1 εβδομάδα με κάθε γονέα».
- Κοινωνική Αποδοχή (4/5): Ιδιαίτερα σε μορφωμένα, αστικά στρώματα.
- Υποστήριξη από Κράτος (4/5): Κοινωνικές υπηρεσίες, υποστήριξη μέσω CAF (Caisse d’Allocations Familiales).
- Νομολογία (4/5): Ευνοϊκή όταν υπάρχει συνεργασία των γονέων.
