Τα γκρί διαζύγια

Εισαγωγή

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διεθνώς μια ιδιαίτερη τάση: οι ηλικιωμένοι χωρίζουν μετά από δεκαετίες γάμου. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε «γκρί διαζύγια», καθώς αφορά ανθρώπους που βρίσκονται στη λεγόμενη τρίτη ηλικία. Ο αριθμός τους αυξάνεται σταθερά σε Ευρώπη, Αμερική και Ιαπωνία, αλλά και στην Ελλάδα.

Αίτια του φαινομένου

Η παράταση του προσδόκιμου ζωής είναι καθοριστικός παράγοντας. Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και αναζητούν ποιότητα στη ζωή τους, ακόμη και μετά τα 60 ή τα 70.
Η οικονομική ανεξαρτησία, ειδικά των γυναικών, ενισχύει την τάση. Η γενιά που εργάστηκε και απέκτησε σύνταξη δεν εξαρτάται πλέον αποκλειστικά από τον γάμο για ασφάλεια.
Τα παιδιά των ζευγαριών έχουν συνήθως ενηλικιωθεί, γεγονός που αφαιρεί τον βασικό λόγο παραμονής σε έναν προβληματικό γάμο.

Ψυχολογικές διαστάσεις

Για πολλούς ηλικιωμένους το διαζύγιο δεν είναι αποτυχία αλλά νέα αρχή. Αναζητούν προσωπική ολοκλήρωση, νέα ενδιαφέροντα και ελευθερία επιλογών.
Η ψυχολογία της τρίτης ηλικίας έχει αλλάξει. Σήμερα οι εξηντάρηδες και οι εβδομηντάρηδες είναι δραστήριοι, ταξιδεύουν, γυμνάζονται, ξεκινούν νέες σχέσεις. Η ανάγκη για προσωπική ανάπτυξη δεν περιορίζεται από την ηλικία.

Στατιστικά στοιχεία

Σε έρευνα που αναλύει το «grey divorce» σε 15 ευρωπαϊκές χώρες, περίπου 3,1 % των ατόμων δήλωσαν ότι βίωσαν διάλυση ένωσης μετά τα 50. Οι παράγοντες δεν διαφέρουν πολύ από εκείνους των νεότερων ηλικιών, όμως η περίοδος του «empty nest» αυξάνει τον κίνδυνο διάλυσης.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, καταγράφηκε αύξηση 85 % στα διαζύγια ατόμων 60+ μεταξύ 1990 και 2012. Η τάση αυτή περιγράφεται στην έκθεση «The rise of the silver separators».
Στις ΗΠΑ, η αναλογία των διαζυγίων άνω των 50 περίπου διπλασιάστηκε μεταξύ 1990 και 2010. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία διαζευγμένοι συχνά αντιμετωπίζουν προκλήσεις σε οικονομία, υγεία και κοινωνικές σχέσεις.

Κοινωνικές συνέπειες

Τα γκρί διαζύγια δημιουργούν νέες μορφές οικογένειας. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες ζουν χωριστά, αλλά εξακολουθούν να στηρίζουν τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Οι κοινωνίες πρέπει να προσαρμοστούν. Νέα μοντέλα στέγασης, κοινωνικής πρόνοιας και υγείας θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ηλικιωμένους που ζουν μόνοι.
Παράλληλα, η αγορά στρέφεται σε αυτούς, προσφέροντας υπηρεσίες ψυχαγωγίας, ταξιδιών και δραστηριοτήτων για «ελεύθερους» ηλικιωμένους.

Οικονομικές επιπτώσεις

Ένα γκρί διαζύγιο μπορεί να επιφέρει σημαντικές οικονομικές αλλαγές. Διαμοιρασμός περιουσίας, συντάξεις και κατοικίες συχνά γίνονται αντικείμενο δικαστικής διαμάχης.
Ωστόσο, πολλοί ηλικιωμένοι προτιμούν να χωρίσουν φιλικά, αποφεύγοντας πολύχρονες διαδικασίες. Προτεραιότητα είναι η ηρεμία και η διατήρηση καλών σχέσεων με την οικογένεια.

Το παράδειγμα της Ελλάδας

Στην Ελλάδα το φαινόμενο γίνεται ολοένα πιο αισθητό. Στο παρελθόν ήταν σχεδόν αδιανόητο για ένα ζευγάρι άνω των 60 να χωρίσει. Σήμερα οι νοοτροπίες αλλάζουν.
Η «Καθημερινή» ανέφερε ότι οι γάμοι μειώθηκαν από 8,9 ανά 1.000 κατοίκους το 1964 σε 4,4 ανά 1.000 το 2019. Ταυτόχρονα, τα διαζύγια αυξήθηκαν από 0,4 ανά 1.000 το 1964 σε 1,8 ανά 1.000 το 2017.
Η ευρωπαϊκή τάση δείχνει επίσης σταθερή άνοδο. Η ωμή αναλογία διαζυγίων στην ΕΕ ανέβηκε από 0,8 ανά 1.000 κατοίκους το 1964 σε 2,0 ανά 1.000 το 2023.

Μια δεύτερη ζωή

Για πολλούς το διαζύγιο στην τρίτη ηλικία σημαίνει «δεύτερη ζωή». Μπορεί να σημαίνει νέα σχέση, νέα ταξίδια, εθελοντισμό ή σπουδές.
Το μήνυμα είναι ότι ποτέ δεν είναι αργά για αλλαγή και προσωπική εξέλιξη. Τα γκρί διαζύγια γίνονται έτσι σύμβολο μιας κοινωνίας που βλέπει την ηλικία διαφορετικά.

Συμπέρασμα

Τα γκρί διαζύγια αναδεικνύουν την κατάρευση της οικογένειας όπως τη γνωρίσαν οι παλαιότεροι στον σύγχρονο κόσμο. Οι ηλικιωμένοι δεν περιορίζονται πλέον σε στερεότυπα. Διεκδικούν χώρο, χρόνο και ελευθερία.

Η αιώνια οικογένεια σήμερα έγινε μεταβαλλόμενες και ευέλικτες οικογενειακές σχέσεις. Για όλους, όχι μόνο για τους νέους

Τελικά, το φαινόμενο δείχνει ότι η ζωή δεν τελειώνει μετά τα 60. Αντίθετα, μπορεί να ξεκινήσει ξανά με νέες προοπτικές.